İntihal, “kaynak göstermeden kullanmak” anlamına gelir. Bir kişiye ait olan fikri mülkiyetin, ilgiliden usulüne uygun onay alınmaksızın bir başkası tarafından kullanılmasına intihal denir. Bir başkasına ait çalışmaların, içeriklerin, yazıların veya fikirlerin; uygun onay ve etiketleme olmaksızın kullanılması halinde intihalden söz edilir. Kişinin kasıtlı davranışı ya da kasıt olmaksızın, ihmali veya hatalı bir davranışla intihale düşmesi, intihal yapıldığı gerçeğini değiştirmez.
İntihal nedir? sorusunu, intihal sözcüğünün TDK sözlüğünde nasıl tanımlandığını paylaşarak yanıtlayalım. Buna göre intihal; “Aşırma, çalma, bir başkasının malını kendisinin gibi iddia etme, kaynak göstermeden kullanma” şeklinde tanımlanmıştır. Bu bağlamda denilebilir ki, kişi kendisine ait olmayan bir bilgiyi, yazılı veya görsel içeriği kendisininmiş gibi göstermek suretiyle bir başkasına sunarsa yani kopya içerik kullanırsa intihalde bulunmuş kabul edilir.
İntihal, sadece yazılı metinlerde söz konusu değildir; bununla birlikte görsel ve işitsel (resim, grafik, video, ses vb.) her türlü içerikte söz konusu olabilir. Söz gelimi, web sitelerinden içerik, metin, veri vs. ögeleri; kitap ve dergi gibi fiziksel – yazılı basın ürünlerindeki metinleri; akademik araştırmalar, tezler, bilimsel çalışmalar vs. dokümanlarda yer alan bilgileri atıf yapmaksızın, kaynak göstermeksizin kullanmak intihal kapsamında değerlendirilir.
İntihal, ilgili içeriğin aslına atıf yapmadan, kaynakçada göstermeden bir bölümünün ya da tamamının kullanılmasıdır. İntihal, okuyucu nezdinde içerik sahibinin güvenilirliğini olumsuz etkileyen en önemli faktörlerdendir. Bu itibarla intihal noktasında azami dikkat ve özen içinde davranmak, okuyucularının nazarında kötü bir intibah ve imaj uyandırmaktan kaçınmak isteyen kişilerce en doğru yaklaşım olacaktır, ki etik olan yaklaşım da budur.
İntihal karşısında çok ciddi, ağır, telafisi güç ve hatta zaman zaman imkansız sonuçlar doğabilir. Söz gelimi, kopyalanan içeriğin hukuk güvencesi altında olması halinde hukuksal süreç başlayacağından dolayı tazminat gibi çeşitli yaptırımlarla karşı karşıya kalınabilir. İntihalin sık sık yaşandığı bir diğer mecra ise dijital platformlar özelinde internet siteleridir. Web sitelerin blog sekmelerinde ziyaretçiler için yayımlanan içeriklerde kopya içerik söz konusu olabilir.
Web sitelerinde paylaşılan içeriklerin kopya olması, kopya içeriğin paylaşıldığı sitenin, başta SEO çalışması olmak üzere birçok noktada çok ciddi ve telafisi güç kayıplar yaşamasına neden olabilir. Kopya içerik paylaşılması sonucunda karşılaşılabilecek zararlar bunlarla da kalmaz; orijinal içeriğin tescil edilmiş veya hukuk düzeni tarafından koruma altına alınmış bir içerik olması sebebiyle yetkili mercilere şikayet edilmesi halinde hukuksal açıdan da arzu edilmeyen sonuçlarla karşı karşıya kalınabilir.
İntihal, bir başkasının uğraşı, çalışması, fiziki veya bedeni faaliyetleri sonucu ortaya konan bir içeriğin, bir başkası tarafından kendine ait bir içerikmiş gibi gösterilmesidir. Fakat tek tip bir intihalden söz edilemez; zira intihalin ne şekilde yapıldığına göre çok sayıda intihal türü mevcuttur. Başlıca intihal türleri şu şekilde sıralanabilir:
Direkt İntihal
Direkt ya da doğrudan intihal, kişinin, bir başkasına ait olan eserin veya içeriğin bütününü kopya ederek kendi eseriymiş gibi ileri sürmesidir. Direkt intihalde bulunan kişi, kopya içeriğin esasında asıl ve orijinal içerik olduğunu iddia eder. Direkt intihal uygulamada farklı isimlerle de bilinir. Söz gelimi; doğrudan intihal, kelimesi kelimesine intihal, klon intihal. Doğrudan intihal, ücretli veya ücretsiz intihal programları marifetiyle kolaylıkla tespit edilebilir.
Yazar Kiralamak Suretiyle İntihal
Kişi, bizzat hazırlaması gereken bir içerik için bir üçüncü kişiyle anlaşır, söz konusu içeriğin hazırlanması için ücretini ödemek suretiyle bir yazardan yazdım alırsa, daha açık ifadeyle bir başkasına hazırlattırırsa yazar kiralamak suretiyle intihal yapmış olur. İçeriğin/eserin tamamının kendine ait olduğunu ileri süren ve fakat eserin bütününü ya da bir kısmına bir başka yazardan tedarik eden kişi, yazar kiralamak suretiyle intihalde bulunur.
Ödünç İntihal
Bir başkasından, yakınından veya arkadaşından ödünç makale alan ya da başkası tarafından kaleme alınmış makalenin bir kısmını kendi eseriymiş gibi kullanan kişi, ödünç intihalde bulunmuş kabul edilir.
Kendi Kendini İntihal
Self plagiarism adıyla da bilinen kendi kendini intihal, yukarıda izah edilen ödünç intihalle benzerlik gösterir. Kişi, geçmişte hazırladığı bir çalışmanın bir kısmını ya da tamamını, mevcutta hazırlamak durumunda olduğu bir eserde kullanır ve bunun yeni bir çalışma olduğunu ileri sürerse kendi kendine intihalde bulunmuş olur.
Mozaik İntihal
Mozaik intihal, bir içeriğin belirli bir bölümüne veya tamamını; cümlelerin ve paragrafların yerini değiştirmek, farklı bağlamlarda kullanmak, sözcükleri eş anlam ya da yakın anlamlı sözcükleri ile değiştirmek gibi farklı metotlarda yapılan değişikliklerle hazırlayıp özgün olduğunun ileri sürülmesidir. Mozaik intihal, yama çalışması veya yama yazma gibi farklı isimlerle de bilinir. Kopyala – yapıştır ya da bul – değiştir şeklinde yapılan intihaller de mozaik intihal kapsamında değerlendirilir.
İş Birliği İntihali
Bir içerik oluştururken iş birliği yapılması; ancak, içerik tek başına oluşturulduğunun iddia edilmesi halinde iş birliği intihali yapılmış olur.
Katkıda Bulunan Yazar İntihali
İçeriğin, eserin meydana getirilmesine katkı sağlayan bir yazar veya editör mevcut olduğu halde yazara veya editöre atıfta bulunulmadığı takdirde katkıda bulunan yazar intihalinden söz edilir.
Toplu İntihal
İntihal, yazılı bir içeriğin herhangi bir müdahalede bulunulmadan, kelimesi kelimesine kopya edilmesi değildir; aynı kaynaklara ve fikirlere dayanılması da toplu intihal kapsamında değerlendirilir.
Ücretsiz intihal programları, yazılı bir içerikte kopya olup olmadığının ücretsiz tespit edilmesine olanak tanıyan, pratik kullanıma sahip yazılımlardır. Oldukça kısa sürede sonuç veren intihal programları sayesinde yazılı bir içeriğin ne kadarının (yüzde cinsinden) intihal olduğu, intihal kaynağı içeriğin adresi vs. pek çok bilgiye de ulaşılabilir. Sıkça kullanılan ve ücretsiz olmasıyla öne çıkan intihal programlarından bazıları şunlardır:
